AP Capital: ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో మూడు రాజధానులు అవసరమా? వద్దా..? నిపుణులు ఏం చెబుతున్నారు?
ఆంధ్రప్రదేశ్ రాజధాని అమ‌రావ‌తిపై కీలక తీర్పునిచ్చింది హైకోర్టు. రాజధానిని మార్చేలా చ‌ట్టం చేసే అధికారం శాస‌న‌స‌భ‌కు లేదని స్పష్టం చేసింది. CRDA చ‌ట్టంలో ఎలాంటి మార్పు లేకుండా వెంటనే అమ‌లుచేయాల‌ని ఆదేశించింది.
AP Capital Despite: ఆంధ్రప్రదేశ్(Andhra Pradesh) రాజధాని అమరావతి(Amaravati)పై కీలక తీర్పునిచ్చింది ఏపీ హైకోర్టు(AP High Court). రాజధానిని మార్చేలా చ‌ట్టం చేసే అధికారం శాస‌న‌స‌భ‌కు లేదని స్పష్టం చేసింది. APCRDA చ‌ట్టంలో ఎలాంటి మార్పు లేకుండా వెంటనే అమ‌లుచేయాల‌ని ఆదేశించింది. మూడు రాజధానుల ప్రణాళికను తిరస్కరించి , అమరావతి రాజధాని ప్రాంతాన్ని అభివృద్ధి చేయాలని రాష్ట్ర ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించడంతో ముఖ్యమంత్రి వైఎస్ జగన్ మోహన్ రెడ్డి ప్రభుత్వం న్యాయపరమైన అవకాశాలను పరిశీలిస్తున్నట్లు సమాచారం. ఏపీ హైకోర్టు నిర్ణయంపై ఉన్నత స్థాయి సమీక్ష నిర్వహించారు. సుప్రీంకోర్టుకు వెళ్లాలా? వద్దా? అన్న దానిపై త్వరలోనే నిర్ణయం తీసుకోబోతోంది ప్రభుత్వం.
మూడు రాజధానులు, సీఆర్డీఏ రద్దుపై ఏపీ హైకోర్టు సంచలన తీర్పు ఇచ్చింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టు చీఫ్ జస్టిస్ ప్రశాంత్ కుమార్ మిశ్రా నేతృత్వంలోని ముగ్గురు సభ్యుల డివిజన్ బెంచ్ ఈ మేరకు ఉత్తర్వులు జారీ చేసింది. బెంచ్‌లోని మరో ఇద్దరు న్యాయమూర్తులు జస్టిస్ ఎం సత్యనారాయణ మూర్తి. డివిఎస్ఎస్ సోమయాజులు. రాష్ట్రానికి విశాఖపట్నం కార్యనిర్వాహక రాజధానిగా, కర్నూలు న్యాయ రాజధానిగా, అమరావతి శాసన రాజధానిగా మూడు రాజధానులు ఉండాలన్న ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి యోచనపై 60 మంది రైతులు కోర్టును ఆశ్రయించారు. మాస్టర్ ప్లాన్ ప్రకారం అమరావతిని రాజధానిగా అభివృద్ధి చేయాలని తేల్చి చెప్పింది. CRDA చ‌ట్టంలోని సెక్షన్‌ 3 ప్రకారం రాజధానిని మార్చడం, విభ‌జించ‌డం, HODల మార్పుపై చ‌ట్టం చేసే అధికారం శాస‌న‌స‌భ‌కు లేదని స్పష్టం చేసింది. రైతులకు 3 నెలల్లో అభివృద్ధి చేసిన ప్లాట్లు ఇవ్వాలని, ఆరు నెలల్లో రాజధాని ప్లాన్ పూర్తి చేయాలని ప్రభుత్వాన్ని ఆదేశించింది. అభివృద్ధి పనులపై ఎప్పటికప్పుడు నివేదిక ఇవ్వాలని చెప్పింది. అమరావతి నుంచి ఏ కార్యాలయాన్నీ తరలించకూడదని తీర్పులో వెల్లడించింది హైకోర్టు. రాజధాని భూములను తనఖా పెట్టరాదని తెలిపింది. పిటిషనర్లకు ఖర్చుల కింద రూ.50 వేలు చొప్పున ఇవ్వాలి ఆదేశించింది
3 రాజధానులు, CRDA ర‌ద్దు చ‌ట్టాల‌ను స‌వాల్ చేస్తూ హైకోర్టులో రెండేళ్ల నుంచి విచారణ జరుగుతోంది. ఇటీవల వికేంద్రీకరణ బిల్లును వెన‌క్కి తీసుకున్నందున విచారణ అవ‌స‌రంలేద‌ని న్యాయస్థానానికి తెలిపింది సర్కారు. రాజధాని ప్రాంతం అభివృద్ధి, రైతుల ప్లాట్లపై ఆదేశాలు జారీ చేయాలని కోరారు పిటిషనర్లు. దీనిపై ఫిబ్రవరి 4న హైకోర్టులో వాద‌న‌లు ముగిశాయి. తీర్పు రిజ‌ర్వ్ చేసిన ధర్మాసనం తుది ఆదేశాలు జారీ చేసింది. చీఫ్ జస్టిస్ ప్రశాంత్‌కుమార్‌ మిశ్రా, జస్టిస్ ఎం.సత్యనారాయణ మూర్తి, జస్టిస్ డీవీఎస్ఎస్ సోమ‌యాజుల‌తో కూడిన త్రిసభ్య ధర్మాసనం 307 పేజీల‌తో తీర్పుని వెల్లడించింది. హైకోర్టు తీర్పుపై మంత్రులతోపాటు అడ్వకేట్‌ జనరల్‌తో సమీక్ష చేశారు సీఎం జగన్. పూర్తి స్థాయిలో చర్చించి సుప్రీంకోర్టుకు వెళ్లాలా? లేదా? అనేది రెండు రోజుల్లోనే నిర్ణయించాలన్న అభిప్రాయానికి వచ్చారు. మరోవైపు రాజధానిపై నిర్ణయం రాష్ట్ర ప్రభుత్వానిదేనని పార్లమెంట్‌లో కేంద్రం ప్రకటించిన దానికి భిన్నంగా తీర్పు వచ్చినందున దానిపై చర్చ జరగాల్సిన అవసరం ఉందన్నారు మంత్రి బొత్స. తమ విధానం మాత్రం అభివృద్ధి వికేంద్రీకరణేనని తేల్చి చెప్పారు. హైకోర్టు తీర్పుతో అమరావతి దీక్షా శిబిరాల దగ్గర రైతులు సంబరాలు చేసుకున్నారు. జై అమరావతి అంటూ హైకోర్ట్‌కి మొక్కారు.
ఇదిలావుంటే, ఈ అంశంపై దాఖలైన 63 రిట్ పిటిషన్లపై గురువారం స్పందించిన చీఫ్ జస్టిస్ ప్రశాంత్ కుమార్ మిశ్రా నేతృత్వంలోని త్రిసభ్య డివిజన్ బెంచ్ తీర్పును వెలువరించింది. 300 పేజీల తీర్పులో, అమరావతిని అభివృద్ధి చేసి, పునర్నిర్మించిన ప్లాట్లను అసలు భూ యజమానులకు అప్పగించాలని, అలాగే పెండింగ్‌లో ఉన్న రోడ్లు, విద్యుత్ వంటి పెండింగ్ పనులను పూర్తి చేయాలని రాష్ట్ర ప్రభుత్వం, ఏపీ రాజధాని ప్రాంత అభివృద్ధి అథారిటీ (APCRDA) ను కోర్టు ఆదేశించింది. కనెక్షన్, డ్రైనేజీ, నీటి సరఫరా తదితర అంశాల్లో ఆరు నెలల్లో స్టేటస్ రిపోర్టును సమర్పించాలని రాష్ట్రాన్ని ఆదేశించింది.
ఏపీకి మూడు రాజధానులు ఎందుకు? 2014లో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర విభజన తర్వాత హైదరాబాద్ తెలంగాణకు వెళ్లగా, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు రాజధాని లేకుండా పోయింది. అప్పటి ముఖ్యమంత్రి నారా చంద్రబాబు నాయుడు నేతృత్వంలోని రాష్ట్ర ప్రభుత్వం అమరావతిని కొత్త రాష్ట్ర రాజధానిగా అభివృద్ధి చేయాలని నిర్ణయించింది. దీని ప్రకారం, అమరావతిని గ్రీన్‌ఫీల్డ్ అడ్మినిస్ట్రేటివ్ క్యాపిటల్ సిటీగా అభివృద్ధి చేసే ప్రాజెక్ట్ 2015లో ప్రారంభించబడింది. అయితే, ఆంధ్రప్రదేశ్‌లో 2019 అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో నాయుడు తెలుగుదేశం పార్టీ ఓడిపోయింది. అనుహ్యంగా వైఎస్సార్సీపీ అధికారంలోకి వచ్చింది. ముఖ్యమంత్రి వైఎస్ జగన్మోహన్ రెడ్డి ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసిన తర్వాత మూడు రాజధానులు విశాఖపట్నం కార్యనిర్వాహక రాజధానిగా, కర్నూలు న్యాయ రాజధానిగా అమరావతిని శాసనసభ రాజధానిగా మాత్రమే పరిమితం చేసే ప్రణాళికను ప్రతిపాదించారు. కొత్త రాజధాని నగర అభివృద్ధికి 35 వేల ఎకరాలు ఇచ్చిన అమరావతి రైతులకు ఈ పథకం గట్టి దెబ్బ తగిలింది. ప్రభుత్వంపై ఆగ్రహం వ్యక్తం చేస్తూ కోర్టును ఆశ్రయించారు.
ఏపీ హైకోర్టులో విచారణ ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టులో దాఖలైన 63 రిట్ పిటిషన్లపై గురువారం తీర్పు వెలువడింది. ఇంకా అనేక పిటిషన్లు ఉన్నాయని, వాటి విచారణలు కొనసాగుతాయని కోర్టు తెలిపింది. ఏపీ హైకోర్టు తీర్పు రైతుల హక్కులకు మించినది అయితే, ఏపీ హైకోర్టు తీర్పు అమరావతి అభివృద్ధిని పునఃప్రారంభించాలని రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి ప్రాథమిక సూచనల కంటే మించినది. ఇది ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి మూడు రాజధానుల ప్రణాళిక వెనుక ఉన్న కీలక ప్రేరణలను మాత్రమే కాకుండా, భారతదేశంలో అభివృద్ధిలో ఉన్న సాధారణ సమస్యను కూడా బహిర్గతం చేసే అనేక ముఖ్యమైన అంశాలను చేస్తుంది. జగన్ ప్రభుత్వాన్ని నిలదీస్తూ, ప్రభుత్వ మార్పు విధానాన్ని మార్చడానికి కారణం కాదని హైకోర్టు పేర్కొంది. ఆపై గత ప్రభుత్వం చేపట్టిన ప్రాజెక్టులను పూర్తి చేయడం ప్రస్తుత ప్రభుత్వం చట్టబద్ధమైన చట్టపరమైన బాధ్యతలో ఉందని పేర్కొంది. ఏదైనా చట్టబద్ధమైన లేదా రాజ్యాంగ నిబంధనలకు విరుద్ధంగా”. నోటిఫైడ్ మాస్టర్ ప్లాన్ (అమరావతి కోసం) స్వయంచాలకంగా సవరించరాదని కోర్టు పేర్కొంది. ప్రభుత్వంలో మార్పుతో అభివృద్ధి పనులు, విధానాలు ఎలా మారతాయో ఈ వ్యాఖ్యలు కీలకమైనవి. ప్రభుత్వ విధానాలలో ఆకస్మిక మార్పులు పౌరులపై చూపే ప్రభావాన్ని కూడా ఈ తీర్పు గుర్తిస్తుంది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వం APCRDA నగరం, అమరావతి ప్రాంతం అభివృద్ధిని నిలిపివేసినప్పుడు పిటిషనర్ల (తమ భూమిని విడిపోయిన రైతులు) ప్రాథమిక హక్కులను ఉల్లంఘించిందని పేర్కొంది. ఆరోపించిన ఆర్థిక సంక్షోభం కారణంగా అభివృద్ధి కార్యకలాపాలను ఆకస్మికంగా నిలిపివేయడం అనుమతించకూడదని, తద్వారా ఇప్పటి వరకు అభివృద్ధి కార్యకలాపాలకు ఖర్చు చేసిన మొత్తానికి పబ్లిక్ ట్రస్ట్ ద్ధాంతం ప్రకారం రాష్ట్ర ప్రభుత్వ, APCRDA ప్రజలకు బాధ్యత వహించాల్సిన రాష్ట్ర బాధ్యతను నిర్దేశిస్తూ కోర్టు తీర్పు వెలువరించింది.
అసలు విషయానికి వస్తే… ఒకటి కాకుండా మూడు రాజధానులు ఉండాలన్న వైఎస్ జగన్‌మోహన్‌రెడ్డి ప్రభుత్వ ఎత్తుగడను తుంగలో తొక్కి, దానికి బదులు అమరావతిని అభివృద్ధి చేయాలని ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టు ఆదేశించడం ప్రగతిశీల ఎత్తుగడను దెబ్బతీస్తుంది. దేశం లేదా రాష్ట్ర రాజధాని అనేది ప్రభుత్వ స్థానం. పురాతన కాలంలో, రాజధాని అనేది భూమి, నీరు, సారవంతమైన నేల లభ్యత కోసం రాజు లేదా పాలక వర్గాలచే ఎంపిక చేయబడిన కాంపాక్ట్ భూభాగం. సహజ రక్షణతో లేదా కోటలతో రక్షించడం జరుగుతుంది. ఇందు అనుగుణంగా రాజ్యానికి సరిపడ హంగులతో రాజధాని నిర్మాణాన్ని పాలకుల నిర్మించేవారు. ఆధునిక రాజధాని అనేది పాత పునరుక్తికి పరిణామం చెందిన అనుసరణ మాత్రమే. శతాబ్దాలుగా సమాజాల పరిణామంతో, రాజధాని రాజు లేదా ప్రభుత్వ అధికారానికి చిహ్నంగా మారింది.
పాలనా వికేంద్రీకరణ… సంపద కేంద్రీకరణ, పరిశ్రమ వంటి సంపద ఉత్పత్తి యంత్రాంగాలతో రాజధాని నగరాలు నగర రాష్ట్రాలుగా అభివృద్ధి చెందాయి. వారు మిగిలిన ప్రాంతం, రాష్ట్రం లేదా దేశంతో కూడా తక్కువ సంబంధాన్ని కలిగి ఉన్నారు. ఇది ఫార్‌ఫ్లంగ్ ప్రాంతాలపై అసూయకు దారి తీస్తుంది. రాష్ట్రం విస్తారతను కోల్పోయింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రి అయిన వెంటనే జగన్ తన ‘మూడు రాజధానులు’ ఆలోచనను ప్రతిపాదించినప్పుడు, అది సాహసోతమైనదిగా భావించారు రాజకీయ విశ్లేషకులు. స్థానిక ప్రజల నుంచి ప్రతిపక్షాల నుంచి తీవ్ర వ్యతిరేకత వ్యక్తమైంది. తన ముందున్న చంద్రబాబు నాయుడు నిస్సహాయ కోపంతో స్పందించారు. 2009లో తెలంగాణా ఏర్పాటు కోసం ఒకప్పటి ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌ను విభజించి, తెలంగాణకు రాజధాని నగరం హైదరాబాద్‌ను బహుకరించడంతో, బాబు గుంటూరు జిల్లాలో 29 గ్రామాలలో భూమిని సేకరించి అమరావతి పేరుతో కొత్త రాజధానిని నిర్మించడానికి భారీ ప్రణాళికను ప్రారంభించారు. కృష్ణా జిల్లాలు. మాస్టర్ ప్లాన్ అనేది స్థిరమైన రాజధాని అద్భుతమైన భావన. కానీ చంద్రబాబు, ఆయన టీడీపీ నేతలు ఈ ప్రాంతంలో వేల ఎకరాల భూములు కొన్నారని, వేల కోట్ల రూపాయల లబ్ధి పొందేందుకు కుట్ర పన్నుతున్నారని విమర్శించారు. అదృష్టవశాత్తూ బాబు రాజకీయ అదృష్టానికి ఢోకా లేకుండా పోయింది. అమరావతి కల దుమ్ము రేపింది. మరింత నమ్మకం ఏమిటంటే, పగ తీర్చుకోవాలనే కోరిక జగన్‌ను మూడు రాజధానులను ప్రతిపాదించి, అమరావతిని ఆట నుండి తప్పించేలా చేసింది.
సీఎం వైఎస్ జగన్ ప్రణాళిక ప్రకారం.. అమరావతి కేవలం శాసనసభ రాజధానిగా మిగిలిపోతుందని, ఉత్తరాన విశాఖపట్నం లేదా విశాఖపట్నం లేదా వైజాగ్ కార్యనిర్వాహక రాజధానిగా లేదా ప్రభుత్వ స్థానంగా ఉంటుంది. కర్నూలు న్యాయ రాజధానిగా ఉంటుంది, అక్కడ హైకోర్టు ఉంటుంది. అందువల్ల, ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌లోని మూడు ప్రాంతాలు, ఉత్తరాన సీమాంధ్ర, కోస్తా లేదా కోస్తా ప్రాంతం, దక్షిణాన రాయలసీమ ప్రజల అవసరాలను తీర్చినప్పటికీ, ఒక్కొక్కటి రాజధానిని కలిగి ఉంటాయి. తన ఉద్దేశ్యంతో సంబంధం లేకుండా జగన్ ప్లాన్, దాని పుణ్యమా అని. ఇది మూడు ప్రాంతాలకు ప్రాముఖ్యతనిచ్చి, పాలనలో వాటాను కల్పించాలని ప్రయత్నిస్తుంది. వేర్పాటువాద ధోరణులు సబ్‌కటానియస్‌గా ఉన్న ఇతర పెద్ద రాష్ట్రాల్లో కూడా ఈ ప్రణాళికను పునరావృతం చేయవచ్చని జగన్ భావించారు. భారతదేశంలోని పెద్ద రాష్ట్రాలు, తమ రాజధానులలో అధికారం, పెల్ఫ్ కేంద్రీకృతమై ఉన్నాయి. సుదూర, మారుమూల ప్రాంతాలను విస్మరిస్తాయి. తద్వారా అవాంఛనీయ ఆశయాలకు దారి తీస్తుంది.
దేశవ్యాప్తంగా పరిశీలిస్తే… భారతదేశంలోని అనేక రాష్ట్రాలు విభిన్న సామాజిక సాంస్కృతిక, భాషా లక్షణాలతో ప్రాంతాలను కలిగి ఉన్నాయి. అభివృద్ధి, ఉద్యోగాల సృష్టి, సంపద కేంద్రీకరణలో తీవ్ర అంతర్ ప్రాంతీయ అసమానతలు ఉన్నాయి. రాష్ట్ర రాజధానులకు దూరంగా ఉన్న ఈ ప్రాంతాలలో కొన్ని అభివృద్ధి, పాలనా లోటు, న్యాయమైన ఫిర్యాదులను కోల్పోతున్నాయి. కర్నాటకలో ఉత్తర ప్రాంతం పరిస్థితి అలాగే ఉంది. ఉత్తరప్రదేశ్ తూర్పు యుపిని కలిగి ఉంది, మహారాష్ట్రలో విదర్భ వేర్పాటువాదం ఎప్పుడూ ఒక మంటగా ఉంది మరియు తమిళనాడు ఇటీవలి కాలంలో కొంగు నాడు ప్రకటనను చూసింది. అటువంటి ప్రాంతాలలో కొత్త లేదా అదనపు రాజధానులను గుర్తించడం మంచి ఆలోచన. ప్రాంతీయ అసమానతలను పరిష్కరించాల్సిన అవసరాన్ని కూడా తీర్చగలదు. నిర్వహించలేని పెద్ద ఉత్తరప్రదేశ్ వెనుకబడిన తూర్పు ప్రాంతంలో అంబేద్కర్ నగర్ లేదా సుల్తాన్‌పూర్‌లో కొత్త రాజధానిని ఏర్పాటు చేయగలదు. వాస్తవానికి, ఇది పశ్చిమ యుపిలోని మీరట్‌లో మరొక రాజధానిని కలిగి ఉంటుంది. కర్ణాటక రెండవ రాజధానిని హుబ్బల్లి ధార్వాడ్ లేదా బెలగావిలో కనుగొనవచ్చు. తమిళనాడు కోవై (కోయంబత్తూరు)లో రెండవ రాజధానిని కలిగి ఉండవచ్చు. మహారాష్ట్ర రెండవ రాజధాని నాగ్‌పూర్ కావచ్చు. ప్రతి బహుళ రాజధానులు ప్రతి సంవత్సరం శాసనసభ సమావేశాన్ని నిర్వహించగలవు. సాధారణ న్యాయవాదుల వ్యయాన్ని తగ్గించడానికి ఒక హైకోర్టు బెంచ్‌ను కలిగి ఉంటాయి. అలాగే, అనవసరమైన ప్రభుత్వ శాఖలను కూడా కొత్త రాజధానులకు మార్చవచ్చు. రాష్ట్రాలలోని బహుళ రాజధానులు ప్రాంతీయ అసమానతలను పరిష్కరించడానికి, ప్రాంతీయ పెట్టుబడి, మౌలిక సదుపాయాల అభివృద్ధికి దారి తీస్తుంది. ఏదైనా ప్రభుత్వ సంబంధిత పని కోసం లేదా కోర్టులకు హాజరు కావడానికి ప్రజలు రాష్ట్ర రాజధానులకు ప్రయాణించే దూరాన్ని తగ్గిస్తుంది. నిజానికి ఆలోచిస్తే ఇదొక క్యాపిటల్ ఐడియా. జగన్, తన లోపాలను బట్టి, ఇప్పుడే కొట్టిపారేయవచ్చు. అయితే హైకోర్టు అందుకు భిన్నంగా ఆలోచించడం విచారకరం.
కేవీ రమేష్, ప్రముఖ జర్నలిస్ట్.
(ఈ కథనంలో వ్యక్తీకరించబడిన అభిప్రాయాలు కేవలం రచయితకు సంబంధించినవి. tv9 స్టాండ్‌కు ప్రాతినిధ్యం వహించవు.)
Read Also….
AP Capitals: ఏపీ మూడు రాజధానుల అంశంలో హైకోర్టు తీర్పుపై స్పందించిన మాజీ మంత్రి ధర్మాన
