Banks Nationalisation: ఇందిరాగాంధీ ఆ ఆర్డినెన్స్ తెచ్చేవరకూ అన్నీ ప్రయివేట్ బ్యాంకులే..ఎప్పుడు జాతీయం చేశారో తెలుసా?
Banks Nationalisation: మొదట్లో ప్రయివేట్ సెక్టార్ లోనే బ్యాంకులన్నీ ఉండేవి. అయితే, తరువాత వాటిని జాతీయం చేశారు.
Banks Nationalisation: మొదట్లో ప్రయివేట్ సెక్టార్ లోనే బ్యాంకులన్నీ ఉండేవి. అయితే, తరువాత వాటిని జాతీయం చేశారు. ఇప్పటికి సరిగ్గా 52 సంవత్సరాల క్రితం జూలై 19, 1969 న అప్పటి ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ ఒక ఆర్డినెన్స్ తీసుకువచ్చారు. ‘బ్యాంకింగ్ కంపెనీల ఆర్డినెన్స్’ అనే ఈ ఆర్డినెన్స్ ద్వారా దేశంలోని 14 పెద్ద ప్రైవేట్ బ్యాంకులను జాతీయం చేశారు. ఇందిరా గాంధీ తీసుకున్న పెద్ద నిర్ణయాలలో ఈ నిర్ణయం ఒకటి. వాస్తవానికి, రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం తరువాత, బ్యాంకులను ప్రభుత్వానికి అణగదొక్కే ఆలోచన ఐరోపాలో పుట్టింది. మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం కారణంగా దేశాలు భారీ ఆర్థిక నష్టాలను చవిచూడాల్సి వచ్చింది. ఇది ఈ దేశాల ఆర్థిక పరిస్థితిని బలహీనపరిచింది. అనేక యూరోపియన్ దేశాలు సంక్షోభాన్ని అధిగమించడానికి బ్యాంకులను జాతీయం చేశాయి. భారతదేశంలో కూడా, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా 1949 లో జాతీయం చేశారు. ఇప్పటివరకు భారతదేశంలోని అన్ని ప్రైవేట్ బ్యాంకులు పారిశ్రామికవేత్తల చేతిలో ఉన్నాయి. అప్పట్లో ప్రజలు బ్యాంకులకు వెళ్ళడానికి సిగ్గుపడేవారు. అలాగే, బ్యాంకుల వ్యాపారం పెద్ద నగరాలకు మాత్రమే పరిమితమై ఉండేది.
గ్రామీణ ప్రాంతాలకు బ్యాంకులను తీసుకెళ్లడం అవసరమని ఇందిరా గాంధీ అన్నారు. దేశ సామాజిక అభివృద్ధిలో ప్రైవేట్ బ్యాంకులు తమ వంతు పాత్ర పోషిస్తున్నాయి. అందుకే బ్యాంకుల జాతీయం అవసరం. అయితే, ఇందిరా నిర్ణయం చాలా వివాదాస్పదంగా మారింది అప్పట్లో. ఆమె సొంత ప్రభుత్వ ఆర్థిక మంత్రి మొరార్జీ దేశాయ్ దీనిని తీవ్రంగా వ్యతిరేకించారు. జాతీయం తరువాత, బ్యాంకుల శాఖల సంఖ్య విపరీతంగా పెరిగింది. నగరాలను విడిచిపెట్టి తరువాత గ్రామాలు, పట్టణాల్లో బ్యాంకులు ప్రారంభమయ్యాయి. ఇది భారతదేశ గ్రామీణ జనాభాకు బ్యాంకింగ్‌తో అనుసంధానించడానికి అవకాశం ఇచ్చింది. మూడు దశాబ్దాలలో దేశంలోని బ్యాంకుల శాఖలు 8 వేల నుంచి 60 వేలకు పెరిగాయి.
జాతీయం అయిన 14 బ్యాంకులు ఆ సమయంలో దేశ డిపాజిట్లలో 80 శాతం కలిగి ఉన్నాయి. అయితే, ఈ మూలధనం అధిక లాభదాయక రంగాలలో మాత్రమే పెట్టుబడి పెట్టాయి బ్యాంకుల యాజమాన్యాలు. మరోవైపు, స్వాతంత్ర్యం పొందిన 10 సంవత్సరాలలో, 300 కి పైగా చిన్న బ్యాంకులు దివాలా అంచుకు చేరుకున్నాయి. దీంతో కోట్ల మంది ప్రజల సొమ్ములు వీటిలో మునిగిపోయాయి. ఈ కారణంగా, ఈ బ్యాంకుల నిర్వహణ ప్రభుత్వం చేపట్టాలని నిర్ణయించింది.
ఈ నిర్ణయం అమలును ఇందిరా తన ప్రధాన కార్యదర్శి పిఎన్ హక్సర్‌కు అప్పగించారు. హక్సర్ సోవియట్ యూనియన్ సోషలిస్ట్ భావజాలం ద్వారా ప్రభావితమైనవారు. ప్రభుత్వం అక్కడి బ్యాంకులను నియంత్రించింది. 1967 లో ఇందిరా కాంగ్రెస్ పార్టీలో 10 పాయింట్ల కార్యక్రమాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. ఈ కార్యక్రమంలో, బ్యాంకులపై ప్రభుత్వ నియంత్రణ, రాజు-మహారాజులకు ప్రభుత్వం సహాయం చేయడం, కనీస వేతనాలు నిర్ణయించడం ప్రధాన అంశాలు. 7 జూలై 1969 న కాంగ్రెస్ బెంగళూరు సమావేశంలో బ్యాంకుల జాతీయం గురించి ఇందిరా ప్రతిపాదించారు.
ఇందిరా ఈ నిర్ణయాన్ని అప్పటి ఆర్థిక మంత్రి మొరార్జీ దేశాయ్ వ్యతిరేకించారు. దీని తరువాత ఇందిరా మొరార్జీ దేశాయ్ మంత్రిత్వ శాఖను మార్చాలని ఇందిరా గాంధీ ఆదేశించారు. దీనిపై ఆగ్రహించిన మొరార్జీ దేశాయ్ ఆర్థిక మంత్రి పదవికి రాజీనామా చేశారు. జూలై 19, 1969 న, ఇందిరా గాంధీ ఆర్డినెన్స్ ప్రకటించారు. 14 బ్యాంకులను జాతీయం చేశారు. దీని తరువాత ఏప్రిల్ 1980 లో మరో 6 బ్యాంకుల జాతీయం జరిగింది.
Also Read: GST: పెట్రోల్-డీజిల్ జీఎస్టీ పరిధిలోకి తీసుకురాబోతున్నారా? కేంద్రమంత్రి క్లారిటీ!
