India’s poverty: అత్యంత కనిష్ట స్థాయికి భారతదేశ పేదరికం.. ఎక్కువ ప్రయోజనం పొందుతున్న గ్రామీణ ప్రాంతాలు

భారతదేశంలో గత 75 సంవత్సరాలుగా పేదరికానికి సంబంధించిన నినాదాలు ఇస్తూ వివిధ రాజకీయ పార్టీలు అధికారంలోకి వస్తున్నాయి. 1971లో ఇందిరా గాంధీ పేదరిక నిర్మూలన నినాదంతో ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ఆమె తర్వాత రాజీవ్ గాంధీ కూడా అదే నినాదంతో దేశానికి ప్రధాని అయ్యారు. ఆ తర్వాత 2014లో నరేంద్ర మోదీ కూడా దేశం నుంచి పేదరికాన్ని దూరం చేసేందుకు ఎన్నో వాగ్దానాలు చేశారు. అయితే భారతదేశంలో ప్రస్తుతం పేదరికం మునుపెన్నడూ లేనంత అత్యంత కనిష్ట స్థాయికి చేరుకుంది. ఇదంతా గత పదేళ్ళలోనే సాధ్యమైందనని తాజా గణాంకాలు చెబుతున్నాయి.

భారతదేశం 2022-23కి సంబంధించిన అధికారిక వినియోగ వ్యయ డేటాను విడుదల చేసింది. గత పదేళ్లలో భారతదేశానికి మొదటి అధికారిక సర్వే-ఆధారిత పేదరిక అంచనాలను అందించింది. మునుపటి అధికారిక సర్వే 2011-12 నుండి నిర్వహించడం జరిగింది. భారతదేశానికి సంబంధించిన తాజా డేటా లేకపోవడం వల్ల ప్రపంచ పేదరికం గణన నిష్పత్తులకు గణనీయమైన అనిశ్చితి ఏర్పడింది.

వినియోగ వ్యయాలను అంచనా వేయడానికి భారతదేశం రెండు వేర్వేరు పద్ధతులను ఎంచుకుంది. ఒకటి యూనిఫాం రీకాల్ పీరియడ్ (URP), రెండోవది సవరించిన తర్వాత ఖచ్చితమైన మిశ్రమ రీకాల్ పీరియడ్ (MMRP). URP పద్ధతి 30 రోజుల ఏకరీతి రీకాల్ వ్యవధిలో గృహాల వారి వినియోగ ఖర్చులపై సర్వే నిర్వహించారు. MMRP గత 7 రోజులలో పాడైపోయే వస్తువులు (ఉదాహరణకు, పండ్లు, కూరగాయలు, గుడ్లు) గృహ వినియోగదారుల ఖర్చులు, గత 365 రోజులలో మన్నికైన వస్తువులు, గత 30 రోజులలో అన్ని ఇతర వస్తువులపై ఖర్చులను లెక్క కట్టింది. భారతదేశం అధికారికంగా 2022-23 సర్వేతో ఇతర దేశాలలో ప్రమాణానికంగా MMRPకి మార్చడం జరిగింది. అయితే ఇది గతంలో రెండు పద్ధతులతో ప్రయోగాలు చేసింది. దీంతో భారత దేశంలో గణనీయంగా పేదరికంలో తగ్గుదల నమోదైనట్లు సర్వేలు సూచిస్తున్నాయి.

2011-12 నుండి సంవత్సరానికి 2.9% వాస్తవ తలసరి వినియోగం పెరుగుదల నమోదైంది. పట్టణ వృద్ధి 2.6% కంటే 3.1% వద్ద గ్రామీణ వృద్ధి గణనీయంగా ఎక్కువగా ఉంది. అలాగే 2022-23లో భారతదేశ పేదరికం రేటు దాదాపు 4.5% నుండి 5% వరకు ఉందని స్టేట్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా (SBI) ఇటీవలి అధ్యయనంలో కనుగొంది. తాజా గృహ వినియోగ సర్వే (HCES)ని ఉపయోగించి, 2011-12 నుండి గ్రామీణ, పట్టణ ప్రాంతాలలో పేదరికం తగ్గిందని అధ్యయనం చూపిస్తుంది. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో పేదరికం 2011-12లో 25.7% నుండి 2022-23లో 7.2%కి తగ్గింది. అదే కాలంలో పట్టణ పేదరికం 13.7% నుండి 4.6%కి తగ్గింది. ఇది గ్రామీణ, పట్టణ ప్రాంతాలలో పేదరికాన్ని తగ్గించడంలో ప్రధాన పురోగతిని సూచిస్తుంది.

నీతి ఆయోగ్ కొత్త నివేదిక ప్రకారం గత తొమ్మిదేళ్లలో 24.82 కోట్ల మంది భారతీయులు దారిద్య్ర రేఖకు ఎగువకు చేరుకున్నారు. ఉత్తరప్రదేశ్, బీహార్, మధ్యప్రదేశ్, రాజస్థాన్‌లలో పేదరికంలో అత్యధిక క్షీణత నమోదైంది. నివేదిక ప్రకారం, గత తొమ్మిదేళ్లలో బహుమితీయ పేదరికం 17.89 శాతం తగ్గింది, ఎందుకంటే ఈ పరిస్థితిలో నివసిస్తున్న వారి సంఖ్య 2013-14లో 29.17 శాతం. 2022-23లో 11.28 శాతం భారతీయులు ఈ పరిస్థితిలో ఉన్నారు. అంటే ఈ సంఖ్య దాదాపు 15.5 కోట్లు, చాలా మంది భారతీయులు తీవ్రమైన పేదరికానికి గురయ్యారు.

సమాజంలోని బడుగు బలహీన వర్గాలను ఆదుకోవడం ద్వారా పేదరికాన్ని తగ్గించడంలో ప్రభుత్వ కార్యక్రమాలు దోహదపడుతున్నాయని నివేదిక పేర్కొంది. ఇది 2018-19 నుండి గ్రామీణ పేదరికంలో (440 బేసిస్ పాయింట్లు) పెద్ద క్షీణత కనిపించింది. కోవిడ్-19 తర్వాత పట్టణ పేదరికంలో (170 బేసిస్ పాయింట్లు) స్వల్ప క్షీణతను ప్రస్తావిస్తుంది. పేదల కోసం ప్రభుత్వ పథకాలు గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో పెనుమార్పు తెస్తున్నాయని దీన్నిబట్టి తెలుస్తోంది. అధ్యయనం ప్రకారం కొత్త దారిద్య్ర రేఖను గ్రామీణ ప్రాంతాలకు రూ.1,622, పట్టణ ప్రాంతాలకు రూ.1,929గా నిర్ణయించింది. ఈ కొత్త పంక్తులు ద్రవ్యోల్బణం, ఇతర అంశాలను పరిగణనలోకి తీసుకుంటాయి. 2011-12 డేటాతో పోలిస్తే ఆర్థిక పరిస్థితులు, వ్యయ విధానాలను ప్రతిబింబిస్తాయి. పేదరికాన్ని తగ్గించడంలో, ఖర్చు చేసే అలవాట్లను మార్చడంలో సానుకూల పురోగతి ఉన్నప్పటికీ, భారతదేశం 2014 నుండి దారిద్య్ర రేఖను నిర్ణయించే విధానాన్ని మార్చలేదు. గతంలో పేదరికం తగ్గించేందుకు భారతదేశానికి 30 సంవత్సరాలు పట్టింది. ఇప్పుడు 11 సంవత్సరాలలో అదే విధంగా పేదరిక స్థాయిలు తగ్గాయి.

గ్రామీణ ప్రాంతాలలో సాపేక్షంగా అధిక వినియోగం పెరుగుదల ఆశ్చర్యం కలిగించింది. అనేక రకాల ప్రజా నిధులతో కూడిన కార్యక్రమాల ద్వారా పునర్విభజనపై బలమైన విధానం ఉంది. వీటిలో మరుగుదొడ్ల నిర్మాణం కోసం జాతీయ మిషన్, విద్యుత్తు, ఆధునిక వంట ఇంధనం, ఇటీవలి కాలంలో పైప్‌డ్ వాటర్‌కు సార్వత్రిక ప్రాప్యతను నిర్ధారించే ప్రయత్నాలు ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు, 15 ఆగస్టు 2019 నాటికి భారతదేశంలో పైప్‌డ్ వాటర్‌కు గ్రామీణ యాక్సెస్ 16.8%. ప్రస్తుతం ఇది 74.7%. సురక్షితమైన నీటిని పొందడం వల్ల తగ్గిన అనారోగ్యం కుటుంబాలు ఆదాయాన్ని సంపాదించడంలో సహాయపడింది. అదేవిధంగా, ఆకాంక్షాత్మక జిల్లా కార్యక్రమం కింద , దేశంలోని 112 జిల్లాలు అత్యల్ప అభివృద్ధి సూచికలను కలిగి ఉన్నట్లు గుర్తించారు. ఈ జిల్లాలు అభివృద్ధిలో వాటి పనితీరును మెరుగుపరచడంపై స్పష్టమైన దృష్టితో ప్రభుత్వ విధానాల ద్వారా లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నాయి.

మొత్తంమీద, భారతదేశంలోని గ్రామీణ మరియు పట్టణ ప్రాంతాలలో పేదరికాన్ని తగ్గించడంలో ప్రధాన పురోగతిని చూపుతోంది. ప్రభుత్వ మద్దతు, ప్రజలు డబ్బు ఖర్చు చేసే విధానంలో వచ్చిన మార్పులే దీనికి కారణం. పేదరికాన్ని తగ్గించడంతోపాటు అందరి జీవితాలను మెరుగుపరిచేందుకు ప్రభుత్వం కృషి స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. అదే సమయంలో, ప్రస్తుత ఆర్థిక వ్యవస్థకు సరిపోయేలా మనం సాధారణంగా దారిద్య్ర రేఖను ఎలా గణిస్తామో, ప్రజలు డబ్బును ఎలా ఖర్చు చేస్తారో నవీకరించాలని కూడా అధ్యయనం సూచిస్తుంది.

మరిన్ని జాతీయ వార్తల కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి…