Pakistan vs Gilgit-Baltistan: ఆర్టికల్ 370 రద్దుకు ప్రతీకారంగా పాకిస్తాన్ ఏం చేస్తోందో తెలుసా?
జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు ఇచ్చిన ప్రత్యేక హోదాను 5 ఆగస్టు 2019 న భారత ప్రభుత్వం ఉపసంహరించుకుంది. ఈ నిర్ణయం తీసుకునికి 2 సంవత్సరాలు పూర్తి అయ్యాయి. అయితే, ఈ నిర్ణయం ప్రకటించినప్పుడు పాకిస్తాన్ తీవ్రంగా అభ్యంతరం చెప్పింది.
Pakistan vs Gilgit-Baltistan: జమ్మూ కాశ్మీర్‌కు ఇచ్చిన ప్రత్యేక హోదాను 5 ఆగస్టు 2019 న భారత ప్రభుత్వం ఉపసంహరించుకుంది. ఈ నిర్ణయం తీసుకునికి 2 సంవత్సరాలు పూర్తి అయ్యాయి. అయితే, ఈ నిర్ణయం ప్రకటించినప్పుడు పాకిస్తాన్ తీవ్రంగా అభ్యంతరం చెప్పింది. కానీ, అంతర్జాతీయంగా దానికి తగిన మద్దతు లభించలేదు. దీనికి ప్రతిస్పందనగా, ఇప్పుడు పాకిస్తాన్ కూడా గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్‌ను ప్రత్యేక ప్రావిన్స్‌గా మార్చడానికి కసరత్తు ప్రారంభించింది. పాకిస్థాన్ మీడియా గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్‌ను ప్రావిన్స్‌గా మార్చడానికి పాకిస్తాన్ చట్టాన్ని ప్రారంభించిందని పేర్కొంటూ కథనాలు వెలువరుస్తున్నాయి.
అయితే, గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ సహా జమ్మూ కాశ్మీర్, లడఖ్ కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు భారతదేశంలో అంతర్భాగమని భారతదేశం స్పష్టం చేసింది. పాకిస్తాన్ తన ఆక్రమణను సమర్థించదు. చట్టవిరుద్ధమైన, బలవంతంగా ఆక్రమిత భూభాగాలు పాకిస్తాన్ లేదా దాని న్యాయవ్యవస్థ పరిధిలోకి రావు అని భారతదేశం పేర్కొంది. అసలు గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ ఎక్కడుంది? దీని ప్రాధాన్యత ఏమిటి? దీనిపై వివాదం ఏమిటి? వంటి విషయాలు తెలుసుకుందాం.
పాకిస్థాన్ ఏమి చేస్తుందో తెలుసా?
పాకిస్తాన్ చట్టం, న్యాయ మంత్రిత్వ శాఖ ఈ చట్టాన్ని రూపొందించింది, దీనిని 26 వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు అని పిలుస్తారు. పాకిస్తాన్ వార్తాపత్రిక డాన్ ప్రకారం, ప్రతిపాదిత చట్టం గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్ సుప్రీం అప్పీలేట్ కోర్టు (SAC) ని రద్దు చేసి, ఆ ప్రాంత ఎన్నికల కమిషన్‌ను పాకిస్థాన్ ఎన్నికల కమిషన్ (ECP) లో విలీనం చేయడానికి ఒక నిబంధనను కలిగి ఉంది. అదే నివేదిక ప్రకారం, ఈ ముసాయిదా బిల్లు సిద్ధంగా ఉంది. ప్రస్తుతం ప్రధాన మంత్రి ఇమ్రాన్ ఖాన్ వద్ద ఉంది. ఈ ముసాయిదా బిల్లు పాకిస్తాన్ రాజ్యాంగం, అంతర్జాతీయ చట్టం, కాశ్మీర్, రాజ్యాంగ చట్టాలు, స్థానిక చట్టంపై ఐక్యరాజ్యసమితి తీర్మానాలను దృష్టిలో ఉంచుకుని రూపొందించారని చెబుతున్నారు. ప్రతిపాదిత రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లును రూపొందించడానికి ముందు గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్, పిఒకె ప్రభుత్వాలను కూడా సంప్రదించారు.
గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ -భారతదేశానికి మధ్య సంబంధం ఏమిటి?
గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ ట్రాన్స్-హిమాలయన్ ప్రాంతంలో కశ్మీర్ లోయకు వాయువ్యంగా ఉంది. ఇది జమ్మూ కాశ్మీర్ సంస్థానంలో భాగం. అప్పుడు ఈ రాచరిక రాష్ట్రం ఐదు ప్రాంతాలుగా విభజనకు గురైంది. జమ్మూ, కాశ్మీర్, లడఖ్, గిల్గిట్ వజహత్ అలాగే, గిల్గిట్ ఏజెన్సీ. 1947 నుండి పాకిస్తాన్ ఆక్రమించిన భారతదేశంలో, కేవలం 15% ప్రాంతం మాత్రమే పాకిస్తాన్ ఆక్రమిత కాశ్మీర్ (POK) లో ఉంది. 85% గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ లేదా ఉత్తర ప్రాంతాలలో ఉంది. ఇది చైనా-పాకిస్తాన్ ఎకనామిక్ కారిడార్ (CPEC) ప్రధాన ప్రాంతం. సింధు నది గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ మీదుగా పాకిస్థాన్‌లోకి ప్రవేశించింది.
గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ భారతదేశం నుండి ఎప్పుడు విడిపోయింది?
వాస్తవానికి, 1917 లో యుఎస్‌ఎస్‌ఆర్ ఏర్పడిన తర్వాత, బ్రిటిష్ ఇండియా 1935 లో జమ్మూ కాశ్మీర్ మహారాజా నుండి గిల్గిట్ ఏజెన్సీని 60 సంవత్సరాల లీజుకు తీసుకుంది. కానీ భారతదేశానికి స్వతంత్రం వచ్చినప్పుడు, 15 రోజుల తర్వాత గిల్గిట్ కూడా మహారాజా హరిసింగ్ కిందకు వచ్చింది.
26 అక్టోబర్ 1947 న, హరి సింగ్ తన సంస్థానాన్ని భారతదేశంలో విలీనం చేయాలని నిర్ణయించుకున్నప్పుడు, బ్రిటిష్ కమాండర్ విలియం అలెగ్జాండర్ బ్రౌన్ నేతృత్వంలోని గిల్గిట్ స్కౌట్స్ తిరుగుబాటు చేశారు. అతను లడఖ్‌లో భాగంగా ఉన్న బాల్టిస్థాన్‌ను కూడా స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. స్కార్డు, కార్గిల్, ద్రాసులను కూడా గిల్గిట్ స్కౌట్స్ ఆక్రమించాయి. యుద్ధంలో, భారత దళాలు ఆగస్టు 1948 లో కార్గిల్, ద్రాసులను తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నాయి. కానీ గిల్గిత్‌పై పాకిస్తాన్ అక్రమ ఆక్రమణ కొనసాగింది.
రాజకీయ పార్టీ రివల్యూషనరీ కౌన్సిల్ ఆఫ్ గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్ 1 నవంబర్ 1947 న, గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్‌ను స్వతంత్ర దేశంగా ప్రకటించింది. నవంబర్ 15 న దీనిని పాకిస్తాన్‌లో విలీనం చేస్తున్నట్టు ప్రకటించారు. కానీ ఈ విలీనం షరతు ఏమిటంటే, ఇది పూర్తిగా పరిపాలనాపరమైన నియంత్రణ కోసమే ఉంటుంది. గత సంవత్సరం, పాకిస్తాన్ ప్రధాన మంత్రి ఇమ్రాన్ ఖాన్ గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ స్వాతంత్య్రదినోత్సవాన్ని నవంబర్ 1 గా జరుపుకున్నారు.
పాకిస్థాన్ రాజ్యాంగంలో గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ చేర్చారా?
పాకిస్తాన్‌లో పౌర రాజ్యాంగం 1974లో అమలు చేశారు. దీనికి నాలుగు ప్రావిన్సులు ఉన్నాయి. పంజాబ్, సింధ్, బలూచిస్తాన్, ఖైబర్ పఖ్తుంఖ్వా. పిఒకె, గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్‌లు ప్రావిన్సులు చేయడం జరగలేదు. కాశ్మీర్‌పై దావాకు సంబంధించిన అంతర్జాతీయ కేసును పాకిస్తాన్ విడదీయడానికి ఇష్టపడలేదు. దాని కారణంగా అది వేరుగా ఉంది. 1975 లో పీవోకేకి దాని స్వంత రాజ్యాంగం కూడా వచ్చింది. ఇది స్వయం పరిపాలన స్వయంప్రతిపత్త భూభాగంగా చేయబడింది. కానీ గిల్గిత్-బాల్టిస్థాన్‌తో కూడిన ఉత్తర ప్రాంతం రాజ్యాంగంలో చోటు పొందలేదు. అయితే, ఇస్లామాబాద్ దానిని పాలించలేదని దీని అర్థం కాదు. ఈ ప్రావిన్సులకు స్వయంప్రతిపత్తి ఇచ్చినప్పటికీ, వాస్తవం ఏమిటంటే పీవోకే, గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్‌లో, ఇస్లామాబాద్ కోరుకున్నది జరిగింది.
పీవోకే ప్రజలు రాజ్యాంగం ప్రకారం వారి హక్కులు, స్వేచ్ఛను పొందారు. షియా మెజారిటీ ఉన్న ఉత్తర ప్రాంతాలకు రాజకీయ ప్రాతినిధ్యం లభించలేదు. వారిని పాకిస్థానీలుగా పరిగణిస్తారు, కానీ అది వారి పౌరసత్వం, పాస్‌పోర్ట్‌కు మాత్రమే పరిమితం. రాజ్యాంగ హక్కులు నాలుగు ప్రావిన్సులు, పిఒకె ప్రజలకు చెందినవి కావు.
పాకిస్తాన్ ఈ ప్రాంతంలో పరిపాలనా ఏర్పాట్లను ఎప్పుడు మార్చింది?
అమెరికాలో ఉగ్రవాద దాడి తర్వాత మారిన పరిస్థితి అదేవిధంగా, చైనా యొక్క వన్ రోడ్ వన్ బెల్ట్ ప్రాజెక్ట్‌లో ఈ ప్రాంతం ప్రాముఖ్యత కారణంగా, 2000 సంవత్సరం తరువాత పాకిస్తాన్‌కు రాజ్యాంగపరమైన జోక్యం అవసరం అయింది. . పాకిస్తాన్ ఉత్తర ప్రాంతాల శాసన మండలి (NALC) ని 2009 లో గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్ (సాధికారత-స్వయం పాలన) ఆర్డర్ 2009 ద్వారా శాసనసభతో భర్తీ చేసింది. ఉత్తర ప్రాంతాలకు గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్ అని పేరు పెట్టారు. NALC ఒక ఎన్నికైన సంస్థ, కానీ దాని పాత్ర కశ్మీర్, ఉత్తర ప్రాంతాల వ్యవహారాల మంత్రికి సలహా ఇచ్చేది. అంటే, అది ఇస్లామాబాద్ నుండే.
అసెంబ్లీలో ఖచ్చితంగా కొంత మెరుగుదల ఉంది. 24 మంది ప్రత్యక్షంగా ఎన్నికైన సభ్యులు అలాగే 9 మంది నామినేట్ చేయబడ్డారు. 2010 నుండి, ఇస్లామాబాద్‌లో అధికార పార్టీ ఈ స్థానాలను గెలుచుకుంటోంది. నవంబర్ 2020 లో, ప్రధాన మంత్రి ఇమ్రాన్ ఖాన్ పాకిస్తాన్-తెహ్రీక్-ఇ-ఇన్సాఫ్ 33 లో 24 సీట్లను గెలుచుకుంది. గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ నాయకులు పాకిస్తాన్ 5 వ ప్రావిన్స్‌గా నిర్ణయించడం పట్ల సంతోషంగా ఉన్నారు. భారతదేశంలోని జమ్మూ కాశ్మీర్ నుండి ప్రత్యేక హోదా ఉపసంహరణకు ప్రతీకారంగా వారు దీనిని పరిగణిస్తున్నారు.
ఉత్తర ప్రాంతాలలో షియా మెజారిటీ జనాభాకు ప్రత్యేక హక్కులు ఉన్నాయా?
జుల్ఫికర్ అలీ భుట్టో 1974 లో ఉత్తర ప్రాంతాలలో ,మహారాజు కాల నియమాలను మార్చారు. ఇప్పుడు బయటి వ్యక్తులు అక్కడ భూమిని కొనుగోలు చేయవచ్చు. ఫలితంగా, షియా జనాభా శాతం అక్కడ క్రమంగా తగ్గింది. పీవోకేలో నియమాలు క్రమంగా రద్దు చేస్తూవచ్చారు. రెండు ప్రాంతాలలో, వలసల నియంత్రణ పాకిస్తాన్ వద్ద ఉంది. ఇమ్రాన్ ఖాన్ 1 నవంబర్ 2020 న ఈ ప్రాంతానికి తాత్కాలిక హోదా కల్పిస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. ఈ ప్రాంతం పాకిస్తాన్ రాజ్యాంగం పరిధిలోకి రానప్పటికీ, పాకిస్తాన్ సుప్రీంకోర్టు 1999 లో ఈ ప్రాంతంలో తన అధికార పరిధిని అమలు చేయడం ప్రారంభించింది.
గిల్గిట్-బాల్టిస్తాన్ గురించి అంతర్జాతీయ సమాజం ఏమనుకుంటుంది?
ఐక్యరాజ్యసమితి విషయానికొస్తే, మొత్తం కాశ్మీర్‌లో యథాతథ స్థితిని కొనసాగించాలని తీర్మానం చేసింది. దీనితో పాటు, ప్రజాభిప్రాయాన్ని తీసుకొని, వివాదం పరిష్కారం కోసం వాదించారు. కానీ గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్ భారతదేశంలో అంతర్భాగమని, 1947 నుండి పాకిస్తాన్ దానిని చట్టవిరుద్ధంగా ఆక్రమించిందని యూకే పార్లమెంట్ 2017 లో ఒక తీర్మానాన్ని ఆమోదించింది.
ఈ ప్రాంతంలో చైనా ఆసక్తి ఏమిటి?
చైనా-పాకిస్తాన్ ఎకనామిక్ కారిడార్ (CPEC) ఈ ప్రాంతం యొక్క గతిశీలతను మార్చింది. ఇండియా-చైనా యుద్ధం జరిగిన ఒక సంవత్సరం తర్వాత 1963 లో పాకిస్తాన్ గిల్గిత్-బాల్టిస్తాన్‌లో కొంత భాగాన్ని చైనాకు బహుమతిగా ఇచ్చింది. ఇది దాదాపు 5,000 నుండి 8,000 చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో ఉంది.
