Poturaju: గ్రామదేవతలకే రక్ష.. పోతరాజుల ఆశీర్వాదంతో కలిగే ప్రయోజనమిదే
తెలంగాణ సంస్కృతి, సంప్రదాయాలకు ప్రతీక బోనాలు. ఈ పండుగలో గ్రామ దేవతలకు సమర్పించే బోనాలకు ఎంత ప్రాధాన్యత ఉంటుందో, వాటిని ఊరేగించేటప్పుడు ముందుండే 'పోతరాజు'లకు కూడా అంతే ప్రాధాన్యత ఉంటుంది. పసుపు, కుంకుమలు పూసుకుని, చేతిలో కొరడాలతో నృత్యం చేసే పోతరాజులు లేకుండా బోనాల జాతర అసంపూర్ణం అని నమ్ముతారు. అసలు పోతరాజులు ఎవరు? బోనాల పండుగలో వారి పాత్ర ఏమిటి? వారి ప్రాముఖ్యతకు గల కారణాలు ఏంటి? తెలుసుకుందాం.
గ్రామ దేవతల పూజా సంప్రదాయంలో పోతరాజుకు విశిష్ట స్థానం ఉంది. పురాణాల ప్రకారం, ఈయన పార్వతీదేవి సద్యోగర్భంలో జన్మించిన 11 మంది అక్కచెల్లెళ్లకు (గ్రామదేవతలకు) ఏకైక తమ్ముడు. శివుని ఆజ్ఞ మేరకు తన అక్కలైన గ్రామదేవతలకు కాపలాదారుడిగా, రక్షకుడిగా ఉంటాడని ప్రతీతి. అందుకే బోనాల పండుగ లేదా ఏదైనా గ్రామ దేవత జాతరలో, పోతరాజు లేకుండా వేడుకలు పూర్తి కావు. పసుపు పూసుకుని, కుంకుమ బొట్లు పెట్టుకుని, చేతుల్లో కొరడాలు పట్టుకుని చేసే ఆయన నృత్యాలు, విన్యాసాలు పండుగకు ప్రత్యేక ఉత్సాహాన్నిస్తాయి. దుష్టశక్తులను తరిమి కొట్టే శక్తి ఆయనకు ఉందని, తన అక్కలను, భక్తులను ఆపదల నుండి కాపాడతాడని భక్తులు ప్రగాఢంగా విశ్వసిస్తారు. ఈ నమ్మకం తెలంగాణ సంస్కృతిలో పోతరాజుకు ఒక దైవిక స్థానాన్ని కల్పించింది.
పోతరాజు లేదా పోతురాజు గ్రామ దేవతలకు, ముఖ్యంగా గంగమ్మ, పెద్దమ్మ, మైసమ్మ, పోచమ్మ, ఎల్లమ్మ వంటి నూటొక్కమంది గ్రామదేవతలకు తమ్ముడిగా పూజలు అందుకునే వ్యక్తి. పురాణాల ప్రకారం, పార్వతీదేవి సద్యోగర్భంలో జన్మించిన కన్యలకు సోదరుడిగా పోతరాజు జన్మించాడని చెబుతారు. శివుని ఆజ్ఞ మేరకు గ్రామ దేవతల కోటకు కావలిగా, రక్షకుడిగా ఉంటాడని నమ్మకం.
పోతరాజులు తరచుగా పసుపు పూసుకుని, పెద్ద పెద్ద కుంకుమ బొట్లతో, నోటిలో నిమ్మకాయలు పెట్టుకుని, చేతుల్లో కొరడాలు పట్టుకుని కనిపిస్తారు. వారి వేషధారణ, విన్యాసాలు ఒళ్లు గగుర్పొడిచే విధంగా ఉంటాయి.
బోనాల పండుగలో వీరి ప్రాముఖ్యత
బోనాల పండుగలో పోతరాజులకు విశేష ప్రాముఖ్యత ఉంది. వీరి ఉనికి లేకుండా ఏ గ్రామ దేవత జాతర, తిరునాళ్లు, బోనాలు పూర్తి కావని నమ్ముతారు. బోనాలలో పోతరాజులు ప్రత్యేక ఆకర్షణగా నిలుస్తారు. పోతరాజు గ్రామ దేవతలకు రక్షకుడిగా, కాపలాదారుడిగా వ్యవహరిస్తాడు. అమ్మవారికి సమర్పించే బోనాలకు, భక్తులకు ఎటువంటి ఆటంకం కలగకుండా చూస్తాడని నమ్మకం.
దుష్టశక్తుల నివారణ: కొరడాలతో చేసే విన్యాసాలు, గీంకారాలతో దుష్టశక్తులను తరిమి కొడతాడని, గ్రామాలను అంటువ్యాధుల నుంచి కాపాడతాడని విశ్వసిస్తారు.
పండుగ ఆరంభం: పోతరాజుల విన్యాసాలతోనే జాతర సంబరాలు మస్త్గా ప్రారంభమవుతాయి. వారి ప్రదర్శనలు పండుగకు ప్రత్యేక ఉత్సాహాన్ని, భక్తిభావాన్ని జోడిస్తాయి.
ఆశీర్వాదం: కొరడాతో భక్తులను ఆశీర్వదిస్తూ, వారి కష్టాలను దూరం చేస్తాడని భక్తులు నమ్ముతారు.
సాంస్కృతిక ప్రతీక: పోతరాజుల వేషధారణ, నృత్యాలు తెలంగాణ గ్రామీణ సంస్కృతి, సంప్రదాయాలకు ప్రతీకగా నిలుస్తాయి. వారు జానపద కళకు, స్థానిక దేవతారాధనకు జీవం పోస్తారు.
బోనాల పండుగలో అమ్మవారి ఊరేగింపులో పోతరాజు విగ్రహం లేదా పోతరాజు వేషధారులు ముందుండి నడుస్తారు. ఇది గ్రామ దేవతలకు, పోతరాజుకు మధ్య ఉన్న అవినాభావ సంబంధాన్ని తెలియజేస్తుంది.