Fasting: ఉపవాసం ఉంటే శరీరంలో జరిగే మార్పులేంటి! ఎవరెవరు దూరంగా ఉండాలి?
మన భారతీయ సంస్కృతిలో ప్రాచీన కాలం నుండి ఉపవాసం అనేది ఒక అంతర్భాగంగా ఉంది. కేవలం ఆధ్యాత్మిక కోణంలోనే కాకుండా, ఆరోగ్య పరంగా కూడా దీనికి ఎంతో ప్రాముఖ్యత ఉంది. ప్రస్తుత కాలంలో బరువు తగ్గడానికి, శరీరంలోని వ్యర్థాలను తొలగించుకోవడానికి (Detoxification) చాలా మంది వివిధ రకాల ఉపవాస పద్ధతులను పాటిస్తున్నారు.
అసలు ఉపవాసం చేసినప్పుడు మన శరీరంలో ఎలాంటి మార్పులు జరుగుతాయి? ఈ అలవాటు అందరికీ మంచిదేనా? అనే విషయాలను శాస్త్రీయంగా విశ్లేషిస్తే ఆసక్తికరమైన నిజాలు తెలుస్తాయి. మనం ఆహారం తీసుకోవడం మానేసినప్పుడు శరీరం శక్తి కోసం ప్రత్యామ్నాయ మార్గాలను వెతుక్కుంటుంది. సాధారణంగా మనం తిన్న ఆహారం ద్వారా గ్లూకోజ్ లభిస్తుంది. ఉపవాసం మొదలుపెట్టిన కొన్ని గంటల తర్వాత రక్తంలోని గ్లూకోజ్ స్థాయిలు తగ్గుతాయి. అప్పుడు మన కాలేయం, కండరాల్లో నిల్వ ఉన్న గ్లైకోజెన్ను శరీరం వినియోగించుకోవడం ప్రారంభిస్తుంది.
శక్తిగా మార్చుకుని..
ఇది పూర్తయ్యాక, ఒంట్లో పేరుకుపోయిన కొవ్వును కరిగించి శక్తిగా మార్చుకుంటుంది. ఈ ప్రక్రియ వల్ల బరువు తగ్గడం సాధ్యమవుతుంది. అంతేకాకుండా, ఉపవాస సమయంలో కణాల పునరుద్ధరణ (Autophagy) వేగవంతం అవుతుంది. అంటే శరీరంలోని పాడైపోయిన కణాలను శుభ్రం చేసి, కొత్త కణాలు ఆరోగ్యంగా పెరగడానికి ఇది దోహదపడుతుంది.
ప్రయోజనాలు అనేకం.
క్రమపద్ధతిలో చేసే ఉపవాసం వల్ల రక్తపోటు అదుపులో ఉంటుంది. గుండె ఆరోగ్యం మెరుగుపడటంతో పాటు మెదడు పనితీరు చురుగ్గా మారుతుంది. ఇన్సులిన్ సెన్సిటివిటీ పెరగడం వల్ల మధుమేహం వచ్చే ప్రమాదం తగ్గుతుంది. జీవక్రియ రేటు (Metabolism) పెరిగి శరీరం తేలికగా అనిపిస్తుంది. అయితే ఇవన్నీ సరైన పద్ధతిలో ఉపవాసం ఉన్నప్పుడే సాధ్యమవుతాయి.
వీరు పొరపాటున కూడా చేయకూడదు
ఉపవాసం అందరికీ ఆరోగ్యకరం కాదు. ముఖ్యంగా గర్భిణీలు, పాలిచ్చే తల్లులు ఉపవాసానికి దూరంగా ఉండాలి. ఎందుకంటే వారికి, బిడ్డకు సరైన పోషకాలు అందడం చాలా ముఖ్యం. అలాగే చిన్న పిల్లలు, పెరుగుతున్న వయస్సులో ఉన్నవారు ఆహారం మానేయకూడదు. టైప్-1 మధుమేహం ఉన్నవారు లేదా ఇన్సులిన్ తీసుకునేవారు వైద్యుల సలహా లేకుండా ఉపవాసం చేస్తే రక్తంలో చక్కెర స్థాయిలు ప్రమాదకరంగా పడిపోయే (Hypoglycemia) అవకాశం ఉంటుంది.
కిడ్నీ సమస్యలు ఉన్నవారు, ఈటింగ్ డిజార్డర్స్ ఉన్నవారు కూడా దీనికి దూరంగా ఉండటం మంచిది.
ఏదైనా అతిగా చేస్తే ప్రమాదమే. కాబట్టి శరీర తత్వాన్ని బట్టి, నిపుణుల సూచనల మేరకు మాత్రమే ఇలాంటి నిర్ణయాలు తీసుకోవాలి. ముఖ్యంగా ఉపవాసం విరమించే సమయంలో ఒకేసారి భారీగా ఆహారం తీసుకోకుండా, తేలికపాటి ఆహారంతో మొదలుపెట్టాలి.