Afghanistan Crisis: చైనాకు తాలిబన్లపై అంత ప్రేమ ఎందుకు? అందరికంటే ముందే తాలిబన్ పాలనకు జై కొట్టడం వెనుక కారణం ఇదే!
ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో 20 సంవత్సరాల తర్వాత తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చిన తాలిబాన్లతో ఎవరైనా సంతోషంగా ఉన్నారూ అని చెప్పుకోవాలంటే అది పాకిస్తాన్ అలాగే చైనా మాత్రమే.
Afghanistan Crisis: ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో 20 సంవత్సరాల తర్వాత తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చిన తాలిబాన్లతో ఎవరైనా సంతోషంగా ఉన్నారూ అని చెప్పుకోవాలంటే అది పాకిస్తాన్ అలాగే చైనా మాత్రమే. ప్రపంచమంతా ఎప్పుడు ఏమవుతుందో అనే భయం గుప్పిట్లో ఉన్నాయి. కానీ, ఆఫ్ఘనిస్తాన్ పొరుగుదేశాలైన చైనా, పాకిస్తాన్ మాత్రం అక్కడ ప్రజాస్వామ్య బద్ధ ప్రభుత్వం కంటే ఉగ్రవాద పాలనే మేలని భావిస్తున్నాయి. ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లోని కొత్త తాలిబాన్ పాలనలో చైనా, పాకిస్తాన్ తో పాటు, రష్యా కూడా నిరంతరం సంప్రదింపులు జరుపుతున్నాయి. మూడు దేశాలూ కాబూల్‌లో తమ రాయబార కార్యాలయాలు ప్రారంభించాయి, భారత్‌తో సహా ప్రపంచంలోని చాలా దేశాల రాయబార కార్యాలయాలు తమ బ్యాగ్‌లను కవర్ చేశాయి. అయితే, ఈ మూడు దేశాలలో రష్యా, పాకిస్తాన్ తాలిబాన్ పాలన సమర్ధించేందుకు కారణాలు వేరు. చైనా కారణాలు వేరు.
ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో విపత్కర పరిస్థితి నుంచి దాదాపు అమెరికా బయటపడింది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్ పట్ల రష్యాకు పెద్దగా ఆసక్తి లేదు. అతని ఏకైక ఆసక్తి మధ్య ఆసియాలో ఉగ్రవాద కార్యకలాపాలను ఆపడం. పాకిస్తాన్ ఈ ప్రాంతంలో ఉగ్రవాదాన్ని బూచిగా చూపించి ప్రత్యామ్నాయ శక్తిగా ఎదగాలనే ప్రయత్నం చేస్తోంది. కానీ, చైనా రూటే సపరేటు. దానికి.. ఉగ్రవాదం.. అభివృద్ధి ఇలాంటి వాటితో పనిలేదు. అక్కడ నుంచి ఎంత లబ్ది పొందాలా అనే ఆలోచన తప్ప మరో ఆలోచన చైనాకు ప్రస్తుతం లేదనే చెప్పొచ్చు. ఇప్పడు ఆ దిశలో ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో తాలిబాన్ పాలనను చైనా సద్వినియోగం చేసుకోబోతోంది. వాస్తవానికి, ఇది కేవలం వైభవం లేదా ఈ ప్రాంతంలో ప్రాభవాన్ని పెంచుకోవడం మాత్రమే కాదు. ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ఖనిజ సంపద 3 ట్రిలియన్ డాలర్లు (సుమారు 200 లక్షల కోట్ల రూపాయలు) కలిగి ఉంది. దీనిని ప్రపంచ ఫ్యాక్టరీగా స్థాపించి వేగంగా లబ్ది పొందాలని చైనా చూస్తోంది. అంటే చైనా ఆలోచన ఫక్తు వ్యాపారం మాత్రమే.
అసలు ఈ ఖనిజ సంపద కారణంగా చైనా తాలిబాన్లకు మద్దతు ఇస్తోందా? తాలిబాన్లతో స్నేహం చేయమని చైనాను బలవంతం చేసే ఇతర అంశాలు ఏమైనా ఉన్నాయా? తాలిబన్లతో స్నేహం వెనుక చైనా ఎజెండా ఏమిటి? ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానాలను అర్థం చేసుకునే ప్రయత్నం చేద్దాం.
ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో చైనా ఎంత చురుకుగా ఉంది?
- ఇప్పటివరకు, తాలిబాన్ పాలనకు దౌత్యపరమైన గుర్తింపు ఇవ్వడం లేదా స్నేహ హస్తాన్ని ముందుగా చాచడం వంటి విషయాల్లో, చైనా ముందంజలో ఉంది. అన్నింటికంటే, తాలిబాన్లకు ఇది అవసరం, దానికి ప్రతిగా చైనా దాని స్వంత షరతులను విధించవచ్చు.
- ప్రత్యేక రాయబారి లియు జియాన్ స్థానంలో ఖతార్ మరియు జోర్డాన్ రాయబారి యుయ్ జావో యాంగ్‌ను చైనా మొదట కాబూల్‌కు పంపింది. అప్పుడు చైనా విదేశాంగ మంత్రి వాంగ్ యి తాలిబాన్ డిప్యూటీ నాయకుడు ముల్లా అబ్దుల్ ఘనీ బరదార్‌ను కలిశారు. ఇది వారి సంబంధం యొక్క స్వరాన్ని సెట్ చేసింది. ఆ తర్వాత ఏం జరిగినా ఇద్దరిని దగ్గర చేసింది.
- ఆగస్టు 15 న, తాలిబాన్లు కాబూల్‌ని స్వాధీనం చేసుకున్నారు. ఆఫ్ఘనిస్తాన్ మొత్తం మీద నియంత్రణ సాధించారు. మరుసటి రోజు చైనా స్నేహ హస్తాన్ని అందించింది. తాలిబన్లతో స్నేహపూర్వక సంబంధాలు కోరుకుంటున్నామని చైనా విదేశాంగ శాఖ ప్రతినిధి తెలిపారు.
- ఆగస్టు 25 న, చైనా రాయబారి వాంగ్ యు కాబూల్‌లోని తాలిబాన్ రాజకీయ కార్యాలయం డిప్యూటీ హెడ్ అబ్దుల్ సలాం హనాఫీని కలిశారు. తాలిబాన్ పరిపాలనతో ఏదైనా దేశ దౌత్యవేత్త సమావేశం కావడం ఇదే మొదటిసారి. అంటే, ప్రపంచం మొత్తం గుర్తింపును కోరుకునే తాలిబాన్లకు చైనా పూర్తిగా సహాయం చేస్తోంది.
తాలిబాన్లకు మద్దతుగా చైనాకు ఏమి కావాలి?
- చైనా చెప్పిన దాని ప్రకారం, తాలిబాన్లతో స్నేహం కోరుకోవడం ద్వారా జిన్జియాంగ్ ప్రావిన్స్‌లోని తీవ్రవాద గ్రూపుల కార్యకలాపాలను నిలిపివేయవచ్చు. చైనా విదేశాంగ మంత్రి బరదార్‌ని కలిసినప్పుడు కూడా ఉయ్‌ఘర్ ఉగ్రవాదుల సమస్య లేవనెత్తారు. ETIM తో తాలిబాన్లు అన్ని సంబంధాలను విచ్ఛిన్నం చేయాలని వాంగ్ యి అన్నారు. ఈ సంస్థ చైనా జాతీయ భద్రత.. ప్రాదేశిక సమగ్రతకు ప్రత్యక్ష ముప్పు.
- వాస్తవానికి, తుర్కెస్తాన్ ఇస్లామిక్ ఉద్యమం (TIM) ను తూర్పు తుర్కేస్తాన్ ఇస్లామిక్ ఉద్యమం (ETIM) అని కూడా అంటారు. ఇది పశ్చిమ చైనాలోని ఉయిఘర్ ఇస్లామిక్ తీవ్రవాద సంస్థ. ఈ సంస్థ చైనా జింజియాంగ్‌ని తూర్పు తుర్కేస్తాన్‌గా స్వాతంత్ర్యం కోరుతోంది.
- 2002 నుండి, UN భద్రతా మండలి అల్-ఖైదా ఆంక్షల కమిటీ ద్వారా ETIM ఒక ఉగ్రవాద సంస్థగా జాబితా చేయబడింది. అయితే, 2020 లో అమెరికా ఈ సంస్థను తీవ్రవాద సంస్థల జాబితా నుండి తీసివేసింది. దీనితో రెండు దేశాలలో వాణిజ్య యుద్ధం వేరొక మలుపు తిరిగింది. అది మరో కథ.
- జిన్జియాంగ్‌లోని స్థానిక ముస్లిం ఉయ్‌ఘర్ జనాభాపై చైనా మానవ హక్కుల ఉల్లంఘనలకు పాల్పడిందని అమెరికా, యుకె, యుఎన్ ఆరోపించాయి. చైనా ఈ కమ్యూనిటీ బాండెడ్ లేబర్‌గా తయారైందని, అనేక ఆంక్షలు విధించిందని ఆరోపించారు. ETIM 2000 ల నుండి ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో మూలాలను కలిగి ఉంది. ఆ సంస్థకు తాలిబాన్ మరియు అల్-ఖైదా మద్దతు ఉంది.
ఉగ్రవాద సమూహాన్ని నియంత్రించాలనే ఉద్దేశ్యంతో మాత్రమే చైనా తాలిబాన్లకు అండగా నిలుస్తోందా?
ఈ ప్రశ్నకు సమాధానం పూర్తిగా అవునని చెప్పే పరిస్థితి లేదు. అంతకంటే ముఖ్యమైన కారణం ఇంకోటి ఉంది. ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో అరుదైన భూమి..లిథియంతో సహా అనేక ఖనిజ నిల్వలు ఉన్నాయి. వారి గురించి ఇంతకు ముందు ఎలాంటి సమాచారం లేదు. గత 20 సంవత్సరాలలో, ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో ఖనిజాల గురించి అనేక అంచనాలు ఉన్నాయి. US నివేదికలు 3 ట్రిలియన్ డాలర్ల ఖనిజ నిక్షేపాలు అక్కడ ఉన్నాయని అంచనా వేసింది. ఈ అంచనా 2010 కి సంబంధించినది. ప్రస్తుతం దీని ధర చాలా ఎక్కువగా ఉండవచ్చు.
లిథియం-అయాన్ బ్యాటరీలలో ఉపయోగించే ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద లిథియం నిల్వలను ఆఫ్ఘనిస్తాన్ కలిగి ఉండవచ్చు. ఇది బ్యాటరీలలో మాత్రమే కాకుండా, ఎలక్ట్రిక్ వాహనాలతో పాటు పునరుత్పాదక ఇంధన పరిశ్రమలో కూడా విస్తృతంగా ఉపయోగంలో ఉంది.
2010 లో, US రక్షణ శాఖ ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌ను ‘సౌదీ అరేబియా ఆఫ్ లిథియం’ అని పిలిచింది. దీని అర్థం ప్రపంచ మధ్యప్రాచ్య దేశం నుండి ముడి చమురు ఎలా అయితే ప్రపంచానికి సరఫరా అవుతుందో.. ప్రత్యామ్నాయ ఇంధనంగా ఆఫ్ఘనిస్తాన్ నుండి అదే లిథియం సరఫరా కావచ్చు.
ఆఫ్ఘనిస్తాన్ ఖనిజాల మంత్రిత్వ శాఖ 2019 నివేదిక ప్రకారం, ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌లో 1.4 మిలియన్ టన్నుల అరుదైన ఖనిజ పదార్థాలు ఉన్నాయి. ఇది వినియోగదారు ఎలక్ట్రానిక్స్ నుండి సైనిక పరికరాల వరకు ప్రతిదానిలో ఉపయోగించే 17 మూలకాల సమూహం.
ఇది కాకుండా, రాగి, బంగారం, నూనె, సహజ వాయువు, యురేనియం, బాక్సైట్, బొగ్గు, ఇనుప ఖనిజం, క్రోమియం, సీసం, జింక్, రత్నం, టాల్క్, సల్ఫర్, ట్రావెర్టైన్, జిప్సం వంటి పెద్ద నిక్షేపాలు ఇక్కడ ఉన్నాయి.
ఆఫ్ఘనిస్తాన్‌తో సమస్య ఏమిటంటే, చాలాకాలంగా దేశం యుద్ధ పరిస్థితులను ఎదుర్కొంది. దీని కారణంగా గనులను అన్వేషించలేకపోయారు. యుఎస్, ఆఫ్ఘన్ ప్రభుత్వాలు అధ్యయనం చేసినప్పుడు, లిథియం, రాగి సహా అనేక ఖనిజాల నిల్వలు గురించి సమాచారం బయటకు వచ్చింది.
చైనాకు తాలిబాన్ల నుండి మరింత సహాయాలు అవసరమా?
అవును. పెషావర్‌ని రోడ్డు మార్గం ద్వారా కాబూల్‌కు అనుసంధానిస్తే చైనా వ్యూహాత్మక బెల్ట్-అండ్-రోడ్ ఇనిషియేటివ్ (BRI) విస్తరిస్తుంది. ఈ రహదారి నిర్మాణం కోసం ఇప్పటికే చర్చలు జరిగాయి. ఈ రహదారి నిర్మిస్తే, అది మధ్యప్రాచ్యానికి చైనా వస్తువులను రవాణా చేయడానికి సహాయపడుతుంది. మరింత సౌకర్యవంతంగా, వేగంగా డెలివరీ చేయడానికి ఇది ఉపయోగపడుతుంది.
కాబూల్ ద్వారా కొత్త మార్గాన్ని నిర్మిస్తే, BRI తో కనెక్ట్ అవ్వడానికి భారతదేశంపై ఆధారపడటం కొంత వరకు తగ్గుతుంది. చైనా నుండి సుదీర్ఘమైన అభ్యర్ధనల తర్వాత కూడా BRI లో చేరడానికి భారత్ ఇప్పటివరకు నిరాకరించింది.
Also Read: Afghanistan Crisis: మొదలైన తాలిబన్ అరాచక పాలన.. లైవ్ వీడియో