Currency: మన కరెన్సీ నోట్లపై అలా ఎందుకు ముద్రిస్తారో తెలుసా? అసలు ఆర్బీఐ ఎందుకు నోట్లు ముద్రిస్తుంది?
కరెన్సీ నోటు లేకుండా అది పది కానివ్వండి.. రెండు వేలు కానివ్వండి.. లేకుండా రోజు గడవదు మనకు. డిజిటల్ చెల్లింపులు జోరుగా జరుగుతున్నా.. ఎక్కువ శాతం డబ్బు చేతులు మారుతూనే వస్తుంది.
Currency: కరెన్సీ నోటు లేకుండా అది పది కానివ్వండి.. రెండు వేలు కానివ్వండి.. లేకుండా రోజు గడవదు మనకు. డిజిటల్ చెల్లింపులు జోరుగా జరుగుతున్నా.. ఎక్కువ శాతం డబ్బు చేతులు మారుతూనే వస్తుంది. దీనికి కారణాలు చాలా ఉన్నాయి. అది పక్కన బెడితే.. మీరు ఎప్పుడన్నా మన కరెన్సీ నోటును పరీక్షగా చూశారా? దాని మీద ఏమి ఉంటుందో చెప్పగలరా? గాంధీ తాత అని మాత్రం చెప్పకండి. ఇది అందరికీ తెలిసిందే. అది కాకుండా.. ఆ నోటు విలువ ఉంటుంది. ఇదీ కాకుండా ఇంకోటి కూడా ఉంటుంది. రిజర్వు బ్యాంకు గవర్నర్ సంతకం. కానీ, ఆ సంతకం కంటె పై భాగంలో కొన్ని మాటలు రాసి ఉంటాయి. ఎప్పుడన్నా వీటిని గమనించారా? చదివారా? లేకపోతే ఒక్కసారి చదవండి..
అవును ప్రతి నోటు మీదా.. ”నేను ఈ నోటు కలిగిన వ్యక్తికి నేను ————రూపాయలు చెల్లిస్తానని వాగ్దానం చేస్తున్నాను.” అని మొదట హిందీలోనూ, తరువాత ఇంగ్లీష్ లోనూ ముద్రించి ఉంటుంది. ఇలా ఎందుకు ముద్రిస్తారో తెలుసా? ప్రతి నోటుకు ఇలా ఎందుకు ఉంటుందో ఎప్పుడన్నా ఆలోచించారా? సరే..ఎందుకు అలా ముద్రిస్తారో మేకు వివరిస్తాం. అయితే, దానికన్నా ముందు కరన్సీ నోట్ల గురించి కొన్ని విషయాలు తెలుసుకుందాం…
ఆర్బిఐ కరెన్సీ నోట్లను ఎందుకు ముద్రిస్తుంది?
హిల్టన్ యంగ్ కమిషన్ నివేదిక తరువాత రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా చట్టం, 1934 ను కేంద్ర శాసనసభలో ఆమోదించారు. దీని తరువాత, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా 01 ఏప్రిల్ 1935న ఉనికిలోకి వచ్చింది. ఈ చట్టం ప్రకారం దేశంలో కరెన్సీ నిర్వహణ బాధ్యత ఆర్‌బిఐకి ఇవ్వడం జరిగింది. ఆర్బిఐ చట్టం, 1934 లోని సెక్షన్ 22 ప్రకారం, కరెన్సీ నోట్లను జారీ చేసే హక్కు ఆ బ్యాంకు గవర్నర్ కు లభిస్తుంది. అంతకు ముందు అంటే, 1935 కి ముందు, భారత ప్రభుత్వమే నోట్లను ముద్రించేది.
ఆర్బీఐ ఒక్క రూపాయి నోటు ఇవ్వదు..
భారతదేశంలో నోటో యొక్క ముద్రణ, పంపిణీ మరియు నిర్వహణను సెంట్రల్ బ్యాంక్ అంటే రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా చేస్తుంది. అయితే, ఇక్కడ ఇంకో విషయం ఏమిటంటే.. ఆర్బీఐ ఒక్కరూపాయి నోటు ఇవ్వదు. అంటే దానిపై అన్ని నోట్లపై ఉన్నట్టు ఆర్బీఐ గవర్నర్ సంతకం ఉండదు. కేవలం 1 రూపాయి నోటుపై ఆర్థిక కార్యదర్శి సంతకం చేశారు. ప్రస్తుత మన ఆర్థిక కార్యదర్శి అజయ్ భూషణ్ పాండే. మిగతా నోట్లన్నీ అప్పటి ఆర్బిఐ గవర్నర్ సంతకం చేశారు. ప్రస్తుతం ఆర్బీఐ గవర్నర్ శక్తికాంత దాస్. అటువంటి పరిస్థితిలో, ఆయన పదవీకాలంలో ముద్రించబడే నోట్లకు శక్తికాంత దాస్ సంతకం చేస్తారు. ఎన్ని నోట్లను ముద్రించాలో ఆర్బిఐ ఎలా నిర్ణయిస్తుంది? భారతదేశంలో, కరెన్సీ నోట్లను కనీస రిజర్వ్ సిస్టమ్ (ఎంఆర్ఎస్) కింద ముద్రించారు. ఈ వ్యవస్థ 1957 నుండి అమలులో ఉంది. MRS కింద, రిజర్వ్ బ్యాంక్ ఆఫ్ ఇండియా అన్ని సమయాల్లో కనీసం 200 మిలియన్ రూపాయల ఆస్తులను నిలుపుకోవాలి. ఈ 200 కోట్ల రూపాయల్లో 115 కోట్ల రూపాయలు బంగారం రూపంలో, 85 కోట్ల రూపాయలు విదేశీ కరెన్సీ రూపంలో ఉండాలి. రిజర్వ్‌లో చాలా సంపద ఉన్న తరువాత, ఆర్బీఐకి ఆర్థిక వ్యవస్థ అవసరానికి అనుగుణంగా నోట్లను ముద్రించే హక్కు ఉంది. అయితే, ఇందుకోసం ఆయన భారత ప్రభుత్వం నుంచి అనుమతి తీసుకోవాలి.
మరి నోట్ల పై ఆవిధంగా ఎందుకు రాస్తారు?
1. కరెన్సీ నోట్లో రాయడం ద్వారా, దేశంలో ఈ కరెన్సీ విలువ గురించి ప్రజలలో ఒక నమ్మకం ఉంది, వారు ఈ నోటును ఇంత ధర కోసం ఖర్చు చేయవచ్చు అని నిర్ధారణ చేసినట్టు లెక్క.
2. ఇది ఒక రకమైన ప్రామిసరీ నోట్. ఈ నోట్ భారతదేశంలో చట్టబద్ధంగా చెల్లుబాటు అవుతుందని మరియు ఈ నోటు ఎవరికి ఇవ్వబడుతుందో నిబంధనల ప్రకారం ఈ నోటును ఉంచడంలో చట్టపరమైన ప్రమాదం లేదని ఇది కరెన్సీ హోల్డర్‌కు చూపిస్తుంది.
3. నోట్స్‌పై రాసిన ఈ ‘ప్రామిసరీ నోట్’ అదే మొత్తాన్ని కరెన్సీ హోల్డర్‌కు చెల్లించాల్సిన బాధ్యత ఉందని ఆర్బిఐ ఇచ్చిన బేషరతు వాగ్దానంగా దీనిని చెప్పుకోవచ్చు.
4. ఏదైనా కరెన్సీ నోటుపై ఆర్బిఐ గవర్నర్ సంతకంతో ప్రామిసరీ నోట్ రాయకపోతే, ఏ స్థానిక / విదేశీ వ్యక్తి అయినా ఈ కరెన్సీ నోటును అంగీకరించడానికి వెనుకాడతారు. ఈ నోట్ యొక్క మార్పిడి విలువ గురించి అతనికి ఖచ్చితంగా తెలియదు.
ఈ విధంగా, కరెన్సీ నోట్లపై ఈ ప్రామిసరీ నోట్ ఒక రకమైన వ్రాతపూర్వక వాగ్దానం. ఇందులో, ఒక పార్టీ (నోటు జారీచేసేవారు, ఇక్కడ ఆర్బిఐ) నోటును జారీ చేస్తారు, మరొక పార్టీ ఆ నోటు ధర గురించి వ్రాతపూర్వక వాగ్దానం చేస్తుంది. ఈ ప్రామిసరీ నోట్ ఉన్న ఆర్బిఐ గవర్నర్ సంతకం మరియు కరెన్సీ నోట్లను అంగీకరించడానికి ఏ పౌరుడు నిరాకరించలేరు. అలా చేయడం అంటే, ఆ వ్యక్తి ఆర్బిఐ ఉత్తర్వులను పాటించలేదని, దీనికి భారత ప్రభుత్వం కూడా మద్దతు ఇస్తుంది. వారు చట్టపరమైన చర్యలను ఎదుర్కోవలసి ఉంటుంది.
